ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸੇਂਟ ਜੌਨਜ਼ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਤੇ ਮਿਡਲ ਈਸਟਰਨ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਕਰ ਰਹੇ 27 ਸਾਲਾ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਿਸ਼ੀ ਰਾਜਪੋਤ ਦੀ ਹਰ ਪਾਸੇ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਪੀਐਚਡੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ 2500 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਅਸ਼ਟਾਧਿਆਈ ਵਿੱਚ ਵਿਆਕਰਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਪਾਣਿਨੀ ਦੁਆਰਾ 6ਵੀਂ ਜਾਂ 5ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਪੀਐਚਡੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਰਿਸ਼ੀ ਰਾਜਪੋਪਟ (27) ਹੈ। 4000 ਸੂਤਰਾਂ ਵਾਲਾ ਅਸ਼ਟਾਧਿਆਈ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਸ਼ਟਾਧਿਆਈ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਿਯਮ ਹਨ। ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਧਾਰ ਅਤੇ ਪਿਛੇਤਰ ਨੂੰ ਭਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਾਣਿਨੀ ਦੇ ਵਿਆਕਰਣ ਦੇ ਦੋ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਯਮ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਲਾਗੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਕਸਰ ਉਲਝਣ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਕਾਰਨ ਆ ਰਹੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਨਿਯਮ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਟਕਰਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਪਾਣਿਨੀ ਨੇ ਅਸ਼ਟਾਧਿਆਈ ਵਿਚ ਇਕ ਨਿਯਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਮੈਟਾ ਨਿਯਮ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਕ੍ਰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸੂਤਰ ਦੋਵਾਂ ਸੂਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਵਿਆਕਰਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਮੈਟਾ ਨਿਯਮ ਵੀ ਗ਼ਲਤ ਨਤੀਜੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪੀਐਚਡੀ ਥੀਸਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਪੋਪਟ ਨੇ ਇਸ ਪੁਰਾਣੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੈਟਾ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਰਲ ਵਿਆਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਣਿਨੀ ਦਾ ਨਿਯਮ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਖੱਬੇ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨਿਯਮ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਰਾਜਪੋਤ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਅਸ਼ਟਾਧਿਆਈ ਇੱਕ ਸਟੀਕ ‘ਭਾਸ਼ਾ ਮਸ਼ੀਨ’ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ ਹਰ ਵਾਰ ਵਿਆਕਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰੇਗੀ।
ਮਾਹਿਰ ਰਾਜਪੋਪਟ ਦੇ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਨੂੰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਖੋਜ ਨਾਲ ਪਾਣਿਨੀ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਆਕਰਣ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਈ ਜਾ ਸਕੇਗੀ। ਰਾਜਪੋਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘NLP ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ 50 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਨਿਯਮ-ਅਧਾਰਿਤ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲਈ ਪਾਣਿਨੀ ਦੇ ਨਿਯਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡਾ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।
