ਆਓ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿਹੜੀ ਸੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬੈਂਕ ਤੇ ਇਸਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੈਂਕਾਂ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਸੰਕਟ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਬੈਂਕ ਸਰਗਰਮ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੈਂਕ ਕਿਹੜਾ ਹੈ? ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੈਂਕ

ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੈਂਕ 1770 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 600 ਬੈਂਕ ਰਜਿਸਟਰਡ ਸਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਾਰੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ 3 ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ 1947 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਦੂਜਾ ਪੜਾਅ 1947 ਤੋਂ 1991 ਤੱਕ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਪੜਾਅ 1991 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸੀ। 1947 ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 600 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੈਂਕ ਸਰਗਰਮ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੈਂਕ ‘ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ’ 1770 ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਬੈਂਕ 1832 ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਨਰਲ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (1786-1791), ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਬੰਗਾਲ (1809), ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਬੰਬੇ (1840) ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਮਦਰਾਸ (1843) ਵੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ।

ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਬੰਗਾਲ, ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਬਾਂਬੇ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਮਦਰਾਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬੈਂਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ 3 ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ 1921 ਵਿੱਚ ਰਲੇਵਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਰਲੇਵੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ‘ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ’ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1955 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ, ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ, ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।ਇਸ ਸਮੇਂ, SBI ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਬੈਂਕ ਹੈ। ਅਲਾਹਾਬਾਦ ਬੈਂਕ, ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ, ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ, ਸੈਂਟਰਲ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ, ਕੇਨਰਾ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਬੜੌਦਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਬੈਂਕ ਅੱਜ ਵੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। 1947 ਅਤੇ 1991 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।