ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣਦਾ ਹੈ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ?
ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਦਵਾਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਇੱਕ ਮੋਟਾ, ਰਾਲ ਵਰਗਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਹਿਮਾਲਿਆ, ਤਿੱਬਤ, ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਚੱਟਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਕਦਮ ਹਨ, ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ
ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਪਹਿਲਾ: ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣਾ
ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਦਾ ਗਠਨ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ, ਐਲਗੀ, ਲਾਈਕੇਨ ਅਤੇ ਔਸ਼ਧੀ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਹੌਲੀ ਸੜਨ ਅਤੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੱਬ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਰਗੇ ਉੱਚੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਟੁੱਟਣ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੋੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਹੌਲੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਦੂਜਾ: ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ
ਕਿਉਂਕਿ ਜੈਵਿਕ ਅਵਸ਼ੇਸ਼, ਯਾਨੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜਾਂ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਾਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼, ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੱਬ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਜੈਵਿਕ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਿਊਮਿਕ ਐਸਿਡ ਅਤੇ ਫੁਲਵਿਕ ਐਸਿਡ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਔਸ਼ਧੀ ਤੱਤ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਖਣਿਜ ਤੱਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਜ਼ਿੰਕ, ਤਾਂਬਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਤੀਜਾ: ਥਰਮਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਨਿਕਾਸ
ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਕਿਰਨਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ‘ਤੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਰਨ ਚੱਟਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਨਿਕਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਦਾਰਥ ਗਾੜ੍ਹਾ, ਕਾਲੇ-ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਗੰਧ ਗਊ ਮੂਤਰ ਜਾਂ ਕਪੂਰ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਪਦਾਰਥ “ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ” ਹੈ।
ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਦੀ ਬਣਤਰ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ
ਫੁਲਵਿਕ ਐਸਿਡ – ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਹੈ ਜੋ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸੋਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹਿਊਮਿਕ ਐਸਿਡ – ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਡੀਟੌਕਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਡਾਇਬੈਂਜ਼ੋ, ਅਲਫ਼ਾ, ਪਾਈਰੋਨਸ – ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਖਣਿਜ – ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਵਿੱਚ 85 ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਣਿਜ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਹੜੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ
ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਔਸ਼ਧੀ ਪੌਦਿਆਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਰਬਤ ਲੜੀ (ਭਾਰਤ, ਨੇਪਾਲ, ਭੂਟਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਪਰਬਤ (ਰੂਸ, ਜਾਰਜੀਆ, ਅਰਮੀਨੀਆ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ) ਅਲਤਾਈ ਪਰਬਤ (ਰੂਸ, ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ, ਮੰਗੋਲੀਆ, ਚੀਨ) ਤਿੱਬਤ ਅਤੇ ਗਿਲਗਿਤ-ਬਾਲਟਿਸਤਾਨ
ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ?
ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਨਕਲੀ ਜਾਂ ਮਿਲਾਵਟੀ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਅਸਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਝਾਵਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਇਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ
ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੁਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ।
ਰੰਗ ਅਤੇ ਗੰਧ
ਅਸਲੀ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਗੂੜ੍ਹੇ ਕਾਲੇ-ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਗੰਧ ਗਊ ਮੂਤਰ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਗਰਮੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ
ਅਸਲੀ ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਗਰਮ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਠੰਢਾ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਿਲਾਜੀਤ ਕੋਈ ਆਮ ਜੜੀ-ਬੂਟੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਵਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਹਿਮਾਲਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ, ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਜੇਕਰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।