ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਚੋਣਾਂ, ਪੜ੍ਹੋ ਵੇਰਵਾ
ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ‘ਮਦਰ ਆਫ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 975 ਮਿਲੀਅਨ ਵੋਟਰ ਹਨ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਅਹੁਦਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੀ ਇਹੀ ਖੂਬੀ ਹੈ ਕਿ ਜਨਤਾ ਆਪਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਨੂੰ ਵੋਟਾਂ ਪਾ ਕੇ ਚੁਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਰਾਹੀਂ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਚੋਣਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਅਤੇ ਨੇਤਾ ਚੁਣਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:
- ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
- ਰਾਜ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
- ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
- ਪੰਚਾਇਤ ਜਾਂ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਚੋਣਾਂ
ਵੇਰਵਾ
ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ‘ਚ 543 ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਲਈ ਵੋਟਿੰਗ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਵੀ ਪਾਰਟੀ 272 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤਦੀ ਹੈ ਉਹ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 81 ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਿੱਕਮ, ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਹੈ।
ਰਾਜ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
ਰਾਜ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਜਨਤਾ ਸਿੱਧੀ ਵੋਟ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਇਸ ਚੋਣ ਤਹਿਤ ਸਿਰਫ਼ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹੀ ਜਨਤਾ ਦੀ ਵੋਟ ਨਾਲ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣਦੇ ਹਨ।
ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਸੂਬਾ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਚੋਣ ਵਿਚ ਜਨਤਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਵਿਧਾਇਕ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਵੋਟ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਪੰਚਾਇਤ ਜਾਂ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਚੋਣਾਂ
ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪੰਚਾਇਤ ਜਾਂ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਨਤਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਥਾਨਕ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਚੋਣ ਨੂੰ ਲੋਕਲ ਬਾਡੀ ਚੋਣ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਨਤਾ ਪੰਚਾਇਤ ਵਿੱਚ ਸਰਪੰਚ, ਪੰਚ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਕੌਂਸਲਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ ਕਰਦੀ ਹੈ।
