ਅਕਸਰ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਂ ਬੈਂਕਿੰਗ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਜਾਂ ਈਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਡੈਬਿਟ, ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਅਤੇ ਏਟੀਐਮ ਕਾਰਡ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਆਪਣੇ ਫੋਨ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਜਾਂ ਈਮੇਲ ਤੇ ਆਪਣਾ ਏਟੀਐਮ ਪਿੰਨ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੈ।
ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿੰਨ ਚੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਆਪਣਾ ਨਿੱਜੀ ਡਾਟਾ ਪਰਸਨਲ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੋਬਾਈਲ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਸਰਵੇਖਣ ‘ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਲੋਕਲ ਸਰਕਲ’ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਸ ‘ਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਦਿਲਚਸਪ ਆਦਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਰ ਤਿੰਨ ਭਾਰਤੀਆਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਗੁਪਤ ਯਾਨੀ ਜਿਵੇਂ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ, ਏਟੀਐਮ ਪਿੰਨ, ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ, ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਦੇ ਵੇਰਵੇ, ਆਧਾਰ ਨੰਬਰ, ਪੈਨ ਕਾਰਡ ਨੰਬਰ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, 11% ਭਾਰਤੀ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫੋਨ ਦੀ ਸੰਪਰਕ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫੋਨ ‘ਚ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕੀਤੀਆਂ ਐਪਸ ਸੰਪਰਕ ਸੂਚੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਐਕਸੈਸ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਏ 7 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਫੋਨ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਸੀਵੀਵੀ, ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ, ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ, ਏਟੀਐਮ ਪਾਸਵਰਡ, ਆਧਾਰ ਜਾਂ ਪੈਨ ਨੰਬਰ ਵਰਗੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵੇਰਵੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
15% ਲੋਕ ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਈਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਲ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ 21% ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਨਿੱਜੀ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਯਾਦ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 39% ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੈਕ ਅਤੇ ਡੇਟਾ ਚੋਰੀ ਦੀ ਵਧਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਜੋਖਮ ਭਰਿਆ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਝ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੁਝਾਅ
ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਉਣਾ ਹੈ? ਇਸ ਲਈ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਆਨਲਾਈਨ ਸੇਵ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਦੇ ਕੁਝ ਸੁਝਾਅ ਹਨ।
ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਲਾਉਡ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਟੋਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਤਿ ਗੁਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਸਕੋ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਈਮੇਲ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਕਲਾਉਡ ਸਟੋਰੇਜ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਹੱਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਪਾਸਵਰਡ ਤੁਹਾਡੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਪਰਕ ਸੂਚੀ ਜਾਂ ਫ਼ੋਨ ਨੋਟਸ ਤੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇਸਨੂੰ ਪਾਸਵਰਡ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੋ। ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਿਰਫ ਤੁਹਾਡੇ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹੇਗੀ।
ਤੁਹਾਡਾ ਡੇਟਾ ਪੋਰਟੇਬਲ ਡਿਸਕ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕਰਕੇ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹੇਗਾ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਡਾਟਾ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਸਵਰਡ ਪ੍ਰੋਟੈਕਟਡ ਪੈੱਨ ਡਰਾਈਵ ਜਾਂ ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਸਾਵਧਾਨ ਕਦਮ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।
